KUTADGU BİLİG (MUTLULUK VEREN BİLGİ)
TÜRK'E VE OĞUZ'A EN GÜZEL ÖĞÜTLER.
* İnsan süsü, yüz; yüzün süsü, göz; aklın süsü, dil; dilin süsü, sözdür.
* Akıl bir meşaledir. Kör için göz, ölü vücut için can, dilsiz için sözdür.
* Anlayış ve bilgi çok iyi şeydir; eğer bulursan, onları kullan ve uçup göğe çık.
* Bak, doğan ölür; ondan, eser olarak, söz kalır; sözünü iyi söyle! ölümsüz olursun.
* Bu dünya renkli bir gölge gibidir, onun peşine düşersen kaçar; sen kaçarsan o seni kovalar..
* Bütün halka içten gelen merhamet göster.
* Büyüklük taslayan, kibirli ve küstah adam, tatsız ve sevimsiz olur; kibirli insanın itibari günden güne azalır.
* Çok dinle fakat az konuş. Sözü akıl ile söyle ve bilgi ile süsle.
* Ey asil insan! insanlığı elinden bırakma; insanlığa karşı daima insanlıkla muamele et.
* Her sözü söz diye ağzından çıkarma. Lüzumlu olan sözü düşünerek ve ihtiyatla söyle.
* Hiç bir işte acele etme, sabırlı ol, kendini tut; sabırlı insanlar arzularına erişirler.
* Huzur istersen zahmet ile birlikte gelir. Sevinç istersen kaygı ile birlikte bulunur.
* Kara toprak altındaki altın, taştan farksızdır. Oradan çıkınca, beylerin başında tuğ tokası olur.
* Kötülük değersiz bir şey olduğu için, onu yapan da değersizdir.
* Kötülük edersen, kötülüğün karşılığı pişmanlıktır. Elinden gelirse, kötülüğün inadına iyilik yap.
* Öfke ve gazapla işe yaklaşma; eğer yaklaşırsan, ömrü heder edersin.
İslamiyet sonrası Türk edebiyatının ilk edebî eseridir. 1070 [Kimi kaynaklarda 1069] yılında Balasagunlu Yusuf tarafından Karahanlılar devrinde yazılmış ve Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han (Ebû Ali Hasan ibn Süleyman Arslan Hakan)'a sunulmuştur. Eseri beğenen hükümdâr, bunun üzerine Yusuf'a Has Hâciplik unvanı vermiştir.
Eserin adı, “Mutluluk Veren bilgi” anlamındadır. Mesnevî nazım şekliyle ve Şehnâme vezin kalıbıyla yazılmıştır. 6600 beyittir. Ayrıca 173 tane de dörtlük vardır. Beyit nazım birimiyle yazılmıştır; ancak dörtlük nazım birimi de kullanılmıştır. Aruz ölçüsüyle yazılmış ilk eserimiz kabul edilir. Didaktik (öğretici) bir nitelik taşır. Bir ahlâk ve öğüt kitabıdır. Hükümdâra siyâsî öğütlerde bulunur.
Eserde alegorik (sembolik) bir anlatım vardır. Hükümdar Kün Toğdı: Adaleti, Vezir Ay Toldı: İyi yönetimi, Vezirin Oğlu Ögdilmiş: Aklı, Vezirin Kardeşi Odgurmış: Öbür dünyayı temsil eder. Eser, Hakaniye (Çağatay) Türkçe'siyle kaleme alınmıştır. Dili, oldukça sadedir.
"Mutluluk veren kitap" anlamına gelen Kutadgu Bilig, 85 başlık altında 13 bin 290 dizeden oluşan ve aruz vezniyle yazılan bir uzun şiirdir. Bu eserin bugüne kadar üç el yazısı nüshası bulundu. Bunlardan ilki, eski Uygur alfabesiyle yazılmıştır ve Viyana Devlet Kütüphanesi'nde saklandığı için Viyana Nüshası olarak adlandırılır; Arap alfabesiyle yazılan ikinci nüsha, 1879'da Kahire'de bulunduğundan Kahire Nüshası olarak bilinir; yine Arap alfabesiyle yazılan üçüncü nüsha ise 1924'te Özbekistan'ın Manakan şehrinde bulunduğundan Manakan Nüshası olarak adlandırılır ve halen Özbekistan Bilimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsü'nde saklanmaktadır.
Kazım Mirşan Belgelerinden Alındı,
HALUK BALABAN.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder